SUỐI TỌ PHÙ YÊN, SƠN LA

 

Mình đến Sơn la cách đây mấy chục năm (1978), nhưng mới chỉ đến Hát Lót nơi chồng công tác và đến thị xã Sơn La thăm nhà tù và cây đào Tô Hiệu. Mình sẽ viết về chuyến đi này vào dịp nào đó. Sở dĩ mình lại quan tâm đến Sơn La vì 12 ngày nữa đoàn từ thiện Báo Giáo dục sẽ đi đến Suối Tọ Phù Yên Sơn La. Chúng mình đã gửi đến Báo Giáo dục 9 thùng hàng quần áo, giày dép và vở hôm Chủ nhật rồi. Mình muốn tham gia chuyến đi này vì một vài bạn trong các chuyến đi trước như Xuân Trung, Trường và ca sĩ Thái Thùy Linh cũng đã hẹn hò, thêm nữa T.A. lại đi công tác xa chưa thể đi được. Nhưng điều chính nhất là mình muốn đến tận nơi để động viên và giúp đỡ các em học sinh dân tộc Sơn La, mảnh đất mà chí ít cũng gắn bó với chồng mình 10 năm. Vào mạng tìm hiểu về vùng đất này, có một thông tin làm mình vô cùng sốc. Mình đăng lại để mọi người biết thêm về một địa danh không chỉ  nằm trong một huyện nghèo nhất trong 62 huyện nghèo nhất nước mà còn là một vương quốc của lá ngón, loài cây đã cướp đi không biết bao sinh mạng con người đáng thương nơi đây.

CHUYỆN ĐAU LÒNG Ở "VƯƠNG QUỐC" CÂY GIẾT NGƯỜI

Tôi đã từng đi rất nhiều vùng núi phía Bắc, song chưa thấy ở đâu loài cây giết người này mọc thành rừng như ở xã Suối Tọ (Phù Yên, Sơn La). Suối Tọ là xã nằm ở nơi cao nhất của huyện Phù Yên (Sơn La) và cũng là xã có 100% đồng bào Mông sinh sống. Chỉ cách trung tâm huyện 20km, nhưng tôi phải đi mất 2 giờ đồng hồ mới vào đến trung tâm xã, bởi rừng rú, đường đá hộc quá hiểm trở. Bản Lũng Khoai, cách trung tâm xã 2 giờ cuốc bộ, vừa xảy ra một vụ tự tử gây xôn xao dư luận. Một cặp vợ chồng nhai lá ngón tự tử để lại ba đứa con nhỏ bơ vơ tội nghiệp. Bên sườn ngọn núi Pay Trò hùng vĩ, hai nấm mộ cạnh nhau xếp bằng đá hộc lạnh lẽo im lìm trong mây núi. Trong ngôi nhà nhỏ ba đứa trẻ mồ côi cả cha lẫn mẹ, đứa lớn nhất mới 12 tuổi, đứa bé mới 4 tuổi. Ông Sồng A Chơ, ông nội của ba đứa trẻ kể sáng sớm hôm đó Sồng Thị Dể gọi chồng là Sồng A Hờ dậy để lên nương, nhưng do tối hôm trước Hờ uống hơi quá chén ở nhà anh trai, nên người mệt mỏi không muốn đi làm. Chuyện chỉ có vậy mà hai người mới lời qua tiếng lại chứ chưa cãi vã to tiếng. "Tranh luận" một lúc thì hai vợ chồng vác cuốc lên nương, nhưng đến tối không thấy về. Ông Chơ không biết sự việc thế nào, sáng hôm sau ông cùng dân bản vào rừng tìm thì thấy xác hai người nằm cạnh nhau, quanh đó, lá ngón mọc thành bụi, thành rừng. Sồng A Chên (bản Bắc Bệ, xã Suối Tọ), đã góa vợ vì tự dưng thấy không yêu chồng nữa vợ Chên đã ăn lá ngón tự tử Chỉ vì giận nhau chút xíu, trong phút nông nổi, hai người đã cùng nhai lá ngón tự vẫn. Ở bản Lũng Khoai có một người đàn bà ăn lá ngón tự vẫn chỉ vì những lý do ngớ ngẩn, đó là chị Sồng Thị Chu. Theo anh Sồng A Lừ, Chủ tịch xã Suối Tọ, chồng chị Chu, anh Sồng A Sếnh là người khá hiền lành tốt tính. Chị Chu cũng là cô gái Mông ngoan hiền và thuộc diện xinh đẹp ở bản. Cả hai đều đã 40 tuổi, có với nhau 4 mặt con và trong cuộc sống, không hề có mâu thuẫn gì quá lớn. Thế nhưng, chị Chu có tính hay tự ái, nên vợ chồng chỉ có chút xíu mâu thuẫn, chị cũng tìm đến lá ngón để tự tử. Lần đầu, hồi mới lấy chồng do một mâu thuẫn nhỏ, Chu ăn lá ngón tự vẫn nhưng may thay chồng phát hiện sớm, cứu được. Rồi từ đó cứ không hài lòng chuyện gì Chu sẵn sàng ăn lá ngón. Vào cuối năm 2008, sau khi xin chồng cho đưa con về thăm ngoại không được, chị đã xơi "căng bụng" nên vô phương cứu chữa. Người thứ 2 mà dân bản mỗi lần nhắc tới đều lắc đầu lè lưỡi đó là Lầu Thị Xay, ở bản Suối Khang. Chị Xay cũng có một gia đình không đến nỗi nào, nhưng chị cũng đã chén lá ngón tới 10 lần để mong được… "giải thoát". Chủ tịch xã Sồng A Lừ bảo: “Nhà mình ở cạnh nhà Xay nên mình hiểu rõ hoàn cảnh của nó. Chồng hiền lành, chịu khó, con ngoan ngoãn, nhưng không hiểu sao, cứ phiền lòng là nó lại vặt lá ngón ăn”. 10 lần chị Xay tự tử với 10 lý do rất vớ vẩn. Bảo chồng đi ngủ sớm không được: tự tử, con cãi mẹ: tự tử, chồng trách mắng vì cơm sống: tự tử, chán chồng: tự tử, tự dưng thấy buồn không rõ lý do: tự tử… Lần cuối chị Xay ăn lá ngón xảy ra cách đây 2 tháng. Dù mọi người phát hiện sớm, nhưng không thể cứu được vì chị ăn quá nhiều. Sồng A Lừ kể: “Chị Xay cứ nhảy tưng tưng như con gà bị cắt tiết. Chị nhảy một lúc thì lăn ra chết.” Tôi đã đi khắp Tây Bắc, song chưa thấy ở đâu nhiều lá ngón như ở xã Suối Tọ và cũng chưa thấy ở đâu xảy ra nhiều cái chết bi thương như ở đây. Sồng A Lanh, Phó Bí thư đoàn xã Suối Tọ: "Sắc rễ cây ngón này lên sẽ có đủ lượng độc giết chết 10 người" Có cô gái ăn lá ngón chết "cho bố biết tay" chỉ vì bố bắt đi chăn trâu. Có cô xơi lá ngón chỉ vì gã trai mới lớn cướp cô bạn thân về làm vợ, khiến nàng không còn người tâm sự. Lại có em nhỏ, ở bản Pắc Bệ, sau khi nhân vật chính trong một bộ phim Hàn Quốc bị ung thư máu chết, cô bé buồn quá, khóc suốt đêm, rồi hôm sau vặt lá ngón sau nhà ăn để được gặp thần tượng ở thế giới bên kia… Chủ tịch xã Sồng A Lừ bảo, năm nào cũng vậy, Suối Tọ đều có vài người bị con “ma ngón” giết hại. Năm ít thì hai ba trường hợp, năm nhiều có đến cả chục mạng người bị giết bởi loài cây cực độc này. Sồng A Lừ đầy tâm trạng dẫn tôi trèo lên đỉnh núi Pay Trò cao vút rồi lại trượt xuống tận con suối Khang chảy mạnh như thác trời. Tôi nhận thấy ở nơi đây có một loài dây leo chỗ nào cũng mọc, mọc thành bụi, thành rừng, đó là lá ngón. Không đâu có nhiều lá ngón như ở Suối Tọ Chúng bám cả vào cột nhà để leo, tràn lên bờ rào bao quanh trường học, thậm chí mọc um tùm ngay trước trụ sở UBND xã Suối Tọ. Suối Tọ nằm trên độ cao gần 2.000m so với mặt nước biển, trên núi đá vôi hùng vĩ, khí hậu lạnh quanh năm, là môi trường sống rất phù hợp với loài lá ngón. Khí hậu lạnh, khắc nghiệt cũng làm tăng độc tính của loài cây giết người này. Thật khó có thể tin, loài dây leo lá xanh biếc, hoa vàng rực rỡ, có thể làm xiêu lòng khách lạ này lại là thứ độc có thể giết người. Lá ngón ở đây nhiều đến nỗi, khi bọn trẻ lên hai tuổi, bố mẹ đã dạy biết phân biệt lá ngón, để chúng không ăn phải. Theo lời kể của Chủ tịch xã Sồng A Lừ, người đã chứng kiến hàng chục vụ giết người của lá ngón, những cái chết do lá ngón rất kinh hoàng. Ở vùng khác, phải ăn 3 ngọn, gồm 9 lá, mới chết, song ở vùng đất này, chỉ cần nhai đúng 3 lá là không cứu được. Thật buồn khi loài cây có hoa vàng rực rỡ này lại là thủ phạm gây nên bao nhiêu tang tóc đau thương Khi nuốt lá ngón vào bụng, lập tức hoa mắt, chóng mặt. Dịch trong phổi trào ra đầy họng, khiến người ăn phải không kêu gào, không thở được, cứ nhảy như con gà bị cắt họng. Chính tay anh Lừ đã nhiều lần đổ nước mùn thớt vào miệng những người tự tử bằng lá ngón, hoặc cho tay vào móc họng, để mong họ nôn độc tố ra, song họng đã tắc cứng, nên không có kết quả. Người trúng độc lá ngón lập tức tím bầm, trương phình lên và chỉ một ngày sau là thối rữa, chảy nước. Rời Suối Tọ, mảnh đất được gọi là “vương quốc” lá ngón, Sồng A Lừ cứ nhờ tôi nhắn nhủ đến các nhà khoa học, xem có loại thuốc gì diệt trừ tận gốc loài cây độc hại này. Nguồn: VTC